مقاله بررسی تحلیلی و تطبیقی روایتهای داستان زن اُورِیا و داود نبی(ع) با تأکید بر دیدگاه امام رضا(ع) دارای 22 صفحه می باشد و دارای تنظیمات و فهرست کامل در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است
فایل ورد مقاله بررسی تحلیلی و تطبیقی روایتهای داستان زن اُورِیا و داود نبی(ع) با تأکید بر دیدگاه امام رضا(ع) کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه و مراکز دولتی می باشد.
این پروژه توسط مرکز مرکز پروژه های دانشجویی آماده و تنظیم شده است
توجه : توضیحات زیر بخشی از متن اصلی می باشد که بدون قالب و فرمت بندی کپی شده است
بخشی از فهرست مطالب پروژه مقاله بررسی تحلیلی و تطبیقی روایتهای داستان زن اُورِیا و داود نبی(ع) با تأکید بر دیدگاه امام رضا(ع)
چکیده
مقدمه
روایت عهد عتیق از داستان زن اوریا
روایت مفسران مسلمان از داستان زن اُورِیا
نقد و بررسی روایت اول
نقد و بررسی روایت دوم
روایت امام رضا(ع) درباره داستان زن اوریا
نتیجه‌گیری
منابع
بخشی از منابع و مراجع پروژه مقاله بررسی تحلیلی و تطبیقی روایتهای داستان زن اُورِیا و داود نبی(ع) با تأکید بر دیدگاه امام رضا(ع)
ابن حجر، مقدمه فتح الباری، دار احیاء التراث العربی، بیروت، 1408ق
ابن سعد، طبقات الکبری، به کوشش محمد عبدالقادر عطا، چ دوم، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1418ق
ابن عاشورا، تفسیر التحریر والتنویر، دوم، تونس، الدارالتونسیه للنشر، بی‌تا
ابن کثیر، تفسیر القران العظیم، به کوشش مرعشلی، بیروت، دارالمعرفه، 1409ق
آلوسی، سیدمحمود، روح المعانی فی تفسیر القران العظیم، به کوشش محمد حسین عرب، بیروت، دارالفکر، 1417ق
توفیقی، حسین، آشنایی با ادیان بزرگ، چ هفتم، تهران، سمت، 1384ش
جوزی، جمال‌الدین، زادالمسیر فی علم التفسیر، چ چهارم، بیروت، المکتب الاسلامی، 1407ق
حرّ عاملی، محمدبن حسن، وسائل الشیعه، قم، موسسه اهل‌البیت‰، 1412ق
حویزی، ابن جمعه عروسی حویزی، تفسیرنورالثقلین، به کوشش رسولی محلاتی، چ چهارم، قم، اسماعیلیان، 1373ش
دهخدا، علی اکبر، لغت‌نامه، تهران، موسسه لغت نامه دهخدا ودانشگاه تهران، 1373ش
ذهبی، سیدحسین، الاسراییلیات فی التفسیر والحدیث، چ دوم، بیروت، دارنعمه، 1405ق
ذهبی، شمس‌الدین محمد، سیر اعلام النبلاء، چ نهم، بیروت، موسسه الرساله،1413ق
ذهبی، محمدحسین، التفسیر والمفسرون، قاهره، دارالکتب الحدیثه، 1396ق
زبیدی الحنفی، تاج العروس من جواهرالقاموس، به کوشش علی شیری، بیروت، دارالفکر، 1414ق
زمخشری، محمود بن عمر، الکشاف، چ دوم، قم، بلاغت، 1415ق
شحاته، عبدالله محمود، تفسیر مقاتل بن سلیمان، بیروت، موسسه التاریخ العربی، 1423ق
شهرستانی، محمدبن عبدالکریم، الملل والنحل، به کوشش محمد سیدگیلانی، بیروت، دارالمعرفه، بی‌تا
صدرالمتالهین شیرازی، تفسیر القران الکریم، به کوشش محمد خواجوی، چ دوم، قم، بیدار، 1366ش
صدوق، محمدبن علی، الامالی، سوم، تهران، اسلامیه، 1355ش
صموئیل، یوسف، المدخل الی العهد القدیم، قاهره، دارالثقافه، 1993م
صنعانی، عبدالرزاق، المصنف، به کوشش حبیب رحمن اعظمی، بی‌جا، المجلس العلمی، بی‌تا
طباطبائی، سیدمحمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، چ سوم، بیروت، اعلمی، 1393 ق
طبرانی، سلیمان بن احمد، المعجم الکبیر، به کوشش عبد المجید سلفی، چ دوم، بی‌جا، بی‌نا، 1405ق
طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، بیروت، دارالمعرفه،
طبری، محمّد بن جریر، جامع البیان، چ چهارم، بیروت، مؤسسه الاعلمی للمطبوعات، 140 ق
ـــــ ، تاریخ الامم والملوک، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1417ق
طوسی، محمّدبن حسن، التبیان، به کوشش احمد حبیب عاملی، بیروت، داراحیاء التراث العربی، بی‌تا
عطاردی، عزیزالله، مسند الامام الرضا(ع)، مشهد، کنگره بین المللی امام رضا(ع)، 1406ق
غیاث الدین، حبیب السیر، تهران، خیام، بی‌تا
فراهیدی، خلیل بن احمد، ترتیب کتاب العین، به کوشش محمد حسن بکایی، قم، اسلامی، 1414ق
قرطبی، تفسیر قرطبی، تحقیق وتصحیح احمد عبد العلیم البردونی، بیروت، داراحیا التراث العربی، بی‌تا
قمی، علی ابن ابراهیم قمی، تفسیر القمی، به کوشش موسوی جزایری، لبنان، دارالسرور، 1411ق
کتاب مقدّس (عهد عتیق و عهد جدید)، ترجمه فاضل خان همدانی، به همت انجمن پخش کتب مقدّسه در میان ملل، بی‌جا، بی‌نا، 1990
کلباسی‌اشتری، حسین، مدخلی بر تبارشناسی کتاب مقدس، چ دوم، بی‌جا، فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1387ش
محمّدبن علی بن بابویه قمی، عیون اخبارالرضا€، بیروت، مؤسسه الاعلمی، 1404ق
محمّدبن عمر فخر رازی، التفسیر الکبیر، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1413ق
محمدتقی مصباح‌یزدی، راه و راهنما شناسی، قم، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی€، 1376
مسترهاکس، قاموس کتاب مقدس، تهران، اساطیر، 1377 ش
مسعودی، علی بن حسین، مروج الذهب ومعادن الجوهر، به کوشش مفید محمد قمیحه، بیروت، دارالکتب العلمیه، بی‌تا
مقدسی مطهر بن طاهر، البد والتاریخ، مکتبه الثقافه الدینیه، بی‌جا، بی‌تا
مکارم‌شیرازی، ناصر، ودیگران، تفسیر نمونه، چ دوازدهم، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1375ش
میبدی، ابوالفضل رشیدالدین، کشف الاسرار و عده الابرار، به کوشش علی اکبر حکمت، چ چهارم، تهران، امیر کبیر،1361ش
میشل، توماس، کلام مسیحی، ترجمه توفیقی، قم، مرکز مطالعات وتحقیقات ادیان، 1381ش
النحاس، ابوجعفر، معانی القرآن، به کوشش الصابونی، عربستان، جامعه ام القری، 1409ق
نیشابوری، محمدبن عبدالله الحاکم، المستدرک علی الصحیحین، به کوشش مصطفی عبدالقادرعطا، بیروت، دارالکتب العلمیه، بی‌تا
یعقوبی، احمدبن یعقوب، تاریخ الیعقوبی، چ ششم، بیروت، دارصادر، 1415ق
چکیده
اعتقاد به مصونیت انبیا از گناهان عمدی و سهوی(عصمت) از عقاید شناخته‌شده شیعی است. کارآمد بودن راه وحی و رهبری انبیا در هدایت آدمیان، چنین عصمتی را می‌طلبد. داستان‌ها و گزارش‌های موسوم به «اسرائیلیات» درباره شماری از پیامبران، همواره یکی از زمینه‌های چالش‌برانگیز درباره عصمت آنان و انحراف اعتقادی برخی فرقه‌های اسلامی بوده است. در این میان، اهل‌بیت(ع) همواره در دفاع از عصمت انبیا و تنزیه آنان از نسبت‌های ناروا، به احتجاج با مخالفان پرداخته‌اند. احتجاج امام رضا(ع)، از جمله در دفاع از حضرت داود(ع) و ردّ ماجرای معروف به داستان زن اُوریا، یکی از این نمونه‌هاست. داستان مزبور، یکی از اسرائیلیات برگرفته از عهد عتیق است که پس از ورود به حوزه فرهنگ اسلامی، در تفسیر آیات مربوط به یکی از قضاوت‌های داود نبی(ع) و ابتلای آن حضرت، بازتاب گسترده‌ای یافته است. بیشتر مفسران، ناتوان از دستیابی به روایت درست این داستان و در دفاع از عصمت داود نبی(ع)، به انکار آن پرداخته‌اند و گروهی دیگر، ضمن پذیرش داستان و ارتباط آن با ابتلای داود(ع) برای هماهنگ ساختن آن با عصمت انبیا، قرائت‌های معتدل‌تری ارائه کرده‌اند. در این میان، امام رضا(ع) در مناظره با علی بن جَهم، ضمن دروغ خواندن اصل داستان و نفی تطبیق آن بر آیات مربوط به ابتلای حضرت داود(ع)، روایت صحیح داستان زن اُورِیا و نیز تحریف روی‌داده در آن را بیان کرده است. این مقاله، به بررسی تحلیلی و تطبیقی روایت عهد عتیق، مفسران مسلمان و امام رضا(ع) درباره این داستان پرداخته است
کلید واژه‌ها: داود نبی(ع)، زن اُورِیا، امام رضا(ع)، اسرائیلیات عصمت انبیا.
مقدمه
یکی از زمینه‌های انحراف در برخی عقاید مسلمانان، ورود بسیاری از گزارش‌ها و روایتهای یهودی به جامعه اسلامی ـ به ویژه درباره تاریخ زندگی پیامبران الاهی است. این گزارش‌ها که اصطلاحاً «اسرائیلیات» خوانده میشوند، در جای‌جای منابع تاریخی، تفسیری، داستانی و حدیثی مسلمانان ـ به ویژه اهل سنت ـ به چشم می‌خورد. ورود اسرائیلیات به حوزه فرهنگ اسلامی، هرچند به نفوذ فرهنگ و تمدن یهود در میان اعراب بت‌پرست پیش از اسلام باز می‌گردد،1 اما درپی ظهور اسلام، عوامل دیگری به شتاب و گسترش آن کمک کردند. ایجاز و گزیده‌گویی قرآن کریم در گزارش‌های تاریخی، ممنوعیت نقل و نگارش احادیث پیامبرˆ از سوی دستگاه خلافت، مسلمان شدن بسیاری از علمای یهود و نصارا، کنار زدن اهل‌بیت‰ پیامبرˆ از مرجعیت دینی، علمی و سیاسی جامعه و سهل‌انگاری علمای مسلمان در نقل و بررسی احادیث از این قبیل است.2 برهمین اساس مفسران آشنا به منابع اهل کتاب و مسلمانانِ علاقه‌مند به آگاهی از جزئیات روایتهای تاریخی قرآن کریم، به منابع و علمای اهل کتاب مراجعه می‌کردند؛3 به گونه‌ای که از اواخر دوران خلافت عمربن‌خطاب، گروهی به نام «قصّاصان»(داستان‌سرایان) در جامعه شکل گرفتند. آنان که برخی از علمای مسلمان‌شده یهودی مانند کعب الاحبار نیز در میانشان بود، در مساجد، حتی پیش از خطبه‌های نماز جمعه به روایت داستان‌های برگرفته از منابع اهل کتاب می‌پرداختند.4 این حکایت‌ها که با گذشت زمان و بر اثر سهل‌انگاری و بی‌دقتی دانشمندان مسلمان وارد کتاب‌های آنان هم شد، تفسیر قرآن، احادیث و گزارش‌های تاریخی را با مطالب نادرست و خرافی آمیخته کرد5 و افکار و عقاید برخی فرقه‌ها و مذاهب اسلامی را به انحراف کشاند. انتساب برخی نسبت‌های زشت و ناروا به انبیای الاهی از اینگونه اسرائیلیات است. این نسبت‌ها، عصمتِ مورد تأکید قرآن و احادیث برای پیامبران را شدیداً به چالش کشیده و دستاویزی برای بدخواهان و دشمنان اسلام شده است
اهل‌بیت‰ همواره در فرصت‌های مناسب، با اشاره به خاستگاه و نادرستی نسبت‌های این‌چنین، به تنزیه انبیا پرداخته و عقاید شیعیان خود را از انحراف مصون داشته‌اند. داستان ارتباط حضرت داود(ع)، با همسر اُورِیا، نمونه‌ای از این نسبت‌هاست. این داستانِ برگرفته از عهد عتیق،6 با ورود به تفاسیر اسلامی، چالش‌های زیادی را برانگیخته است. مفسران مسلمان برای سازگاری دادن آن با ایده عصمت انبیا، به تکذیب آن یا ارائه قرائتی سازگار با عصمت پرداخته‌اند. نکته راهگشا اینکه، امام رضا(ع) ضمن تکذیب نسبت‌های ناروای یادشده در این داستان، صورت درست و تحریف‌ناشده ماجرای همسر اُورِیا و حضرت داود(ع) را بازگو می‌کند. نکته مهمی که هرگز در آرای مفسران به چشم نمی‌خورد و میزان تحریف آن حادثه در عهد عتیق را نشان می‌دهد
روایت عهد عتیق از داستان زن اوریا
براساس گزارش عهد عتیق [حضرت] داود، پس از فتح اورشلیم، آن را مرکز حکومت فراگیر خود قرار داد. به دنبال فتوحات زیاد و پیروزی‌های درخشان، پادشاهی مقتدری را تشکیل و مرزهای مملکت یهود را از دریای سرخ تا نیل و فرات گستراند.7 وی سرانجام، پس از چهل سال سلطنت عادلانه، در هفتاد و یک سالگی وفات یافت و در شهر اورشلیم مدفون گشت.8 کتاب مقدس،9 [حضرت] داود را پادشاه برگزیده خدا می‌خواند که از آغاز با هدایت و امداد الاهی به سلطنت رسید. وی هرچند از تأیید و روح الاهی برخوردار بود و مستقیماً با خدا سخن می‌گفت و همه تصمیمات مهم خود را با هدایت و مشورت او می‌گرفت، ولی پیامبر نبود.10 با این حال دو پیامبر به نام‌های سموئیل و ناتانِ نبی، معاصر وی بوده و پیام خداوند را به وی ابلاغ می‌کردند
براساس روایت عهد عتیق، رفتار داود به عنوان یک پادشاه با عموم پادشاهان معاصر تفاوت بسیاری داشت؛ اما باز هم به عنوان یک پادشاه برگزیده الاهی و نه پیامبر، گناهان و کارهای ناشایستی از وی سر زد. وی پیرویِ کاملی از یَهُوَه (خدا) نکرد. دروغ گفتن، غارتگری، رقص و پای‌کوبی و خود را به دیوانگی زدن از این قبیل است.12 وی همچنین زنان وکنیزان زیادی را به نکاح خود درآورد.13 از جمله در پی شیفتگی نسبت به زن یکی از سربازان خود، به نام «اُورِیا»، با وی درآمیخت و باردارش کرد. آنگاه با زمینه‌سازی، موجبات کشته شدن «اوریا» را در جنگ فراهم ساخته و همسرش را تصاحب نمود.14 خداوند ناتان نبی را نزد داود فرستاد و او با بیان یک حکایت، داود را متوجه گناهش کرد. براساس این حکایت، دو مرد، یکی ثروتمند و دارای گاو و گوسفندانی زیاد و دیگری فقیر و دارای یک بره، در شهری زندگی می‌کردند. مرد فقیر، که وابستگی زیادی به تنها بره خود داشت، مراقبت شدیدی از آن به عمل می‌آورد. روزی مهمانی به خانه مرد ثروتمند آمد. او به جای آنکه یکی از گوسفندان خود را بکشد، بره آن مرد فقیر را گرفت و برای پذیرایی از مهمان سر برید. داود با شنیدن این حکایت، خشمگین شده و گفت: چنین فردی باید کشته شود و چون دلش به حال آن مرد فقیر نسوخت، باید به جای یک بره، چهار بره به وی دهد. ناتان نبی گفت: آن مرد ثروتمند تو هستی! آنگاه از قول خداوند به نجات داود از دست شائول (پادشاه پیش از وی)، بخشیدن کاخ و حرم‌سرای او به وی و دادن پادشاهی به او اشاره کرد و اینکه اگر بیش از این نیز می‌خواست، خداوند به وی می‌داد. ولی داود به رغم همه این نعمت‌ها، با ارتباط نامشروع با زن اُورِیا و فراهم کردن زمینه برای کشته شدن شوهر او، قوانین الاهی را نادیده گرفت. ناتان نبی از قول خداوند افزود: این کار داود(ع)، نافرمانی و توهین به یَهُوَه (خدا) است و او به کیفر گناه مزبور و به دست افراد خانواده‌اش گرفتار بلا خواهد شد. درگیری و کشتار خانوادگی، شورش یکی از پسران داود بر ضد پدر و تصرف کاخ وی و نیز آمیزش با کنیزان او در روز روشن، آن بلای موعود بود. سر انجام داود با بیداری از خواب غفلت، توبه کرد و آمرزش طلبید و بلاها و آزمون‌های سخت الاهی را پشت سر نهاد.15 گزارش مفصل این بلاها در کتاب دوم سموئیل از مجموعه کتاب‌های عهد قدیم 16آمده است
روایت مفسران مسلمان از داستان زن اُورِیا
قرآن کریم با دیدگاهی کاملاً متفاوت از کتاب مقدس، درباره شخصیت حضرت داود(ع)، ضمن تصریح بر پیامبر و پادشاه بودن آن حضرت، از قضاوت وی در میان مردم نیز خبر می‌دهد. برخورداری وی از نعمت «فصل الخطاب»،گزارش دو نمونه از قضاوت‌های آن حضرت و توصیه او به داوری بر اساس حق بر این موضوع دلالت می‌کند: 18 (ص: 20 -26 ؛ انبیاء: 78 – 79 ). گزارش یکی از دو قضاوت یادشده به طرح دعوای دو برادری اختصاص دارد که از حضرت داود(ع) خواستند تا درباره اختلاف آنان به عدالت و براساس حق داوری کند. یکی از آن دو گفت: برادرش به رغم داشتن نود و نه میش، می‌خواهد تنها میش او را نیز تصاحب نماید. حضرت داود(ع) چنین درخواستی را ظالمانه و اینگونه ستمگری نسبت به یکدیگر را، امری رایج خواند که فقط مؤمنان صالح از آن پرهیز می‌کنند. آن حضرت پس از این داوری دریافت که خداوند بدین وسیله وی را آزموده و او به سبب شتاب در قضاوت دچار لغزش شده است؛ از این‌رو از پروردگار آمرزش طلبید و به درگاه او توبه کرد. قرآن در پایان، از آمرزش آن لغزش و جایگاه بلند و فرجام نیکوی داود(ع) نزد خداوند خبر می‌دهد (ص: 25ـ21)
گزارش قرآن کریم درباره چندوچون این قضاوت و آزمون و زمینه پیدایش آن، بسیار سربسته است. به همین دلیل مفسران در این باره دچار اختلاف شدیدی شده‌اند. یک دیدگاه، آن را در ارتباط با داستان معروفِ همسر اوریا و دیدگاه دوم، مرتبط با قضاوت و داوری داود(ع) تفسیر می‌کند. هریک از دو دیدگاه، به نوبه خود و به سبب چالش‌های پیش‌روی، به صورت‌های مختلفی روایت و تقریر شده‌اند
أ. داستان زنِ اوریا: داستان زن اوریا و چگونگی ارتباط وی با ابتلای حضرت داود(ع)، که بازتاب گسترده‌ای در منابع تاریخی،19 تفسیری20 و داستانی مسلمانان یافته، دو گونه روایت شده است؛ در روایت نخست، ارتکاب گناه کبیره و در روایت دوم، انجام گناه صغیره به حضرت داود(ع) نسبت داده شده است. هر دوی این روایت‌ها براساس دیدگاه امام رضا(ع) مردود است
الف. روایت نخست: براساس گزارش منسوب به مفسرانی مانند ابن عباس و سدی، روزی حضرت داود(ع) در محراب عبادت با دیدن پرنده‌ای زیبا و طلایی رنگ، برای گرفتن آن تلاش کرد. پرنده پر کشید و بالای دیوار رفت. حضرت داود(ع) که در پی آن به بالای دیوار رفته بود، با دیدن زنی زیبا در خانه مجاور، شیفته او شد. هنگامی که آن زن را به دستور داود(ع) نزد وی آوردند، درباره شوهرش پرسید. وی از نام همسرش را اُوریا و از حضور وی در جبهه جنگ خبر داد. حضرت داود(ع) با نوشتن نامه به فرمانده سپاه، زمینه اعزام شوهر او به خطرناک‌ترین منطقه درگیری و کشته شدن او را فراهم ساخته و سپس آن زن را به نکاح خود درآورد. در پی این کار، خداوند دو فرشته را به شکل انسان نزد حضرت داود(ع) فرستاد. آنها از او خواستند تا درباره اختلاف آنان قضاوت کند. هنگامی که داود(ع) فردی را که به رغم داشتن نودونه میش می‌خواست تنها میش برادر خود را نیز تصاحب کند، ظالم و ستمگرخواند؛ آنها تصاحب آن زن را به رغم داشتن زنان متعدد بر داود(ع) خرده گرفتند. در این هنگام، حضرت داود(ع) متوجه اشتباه و ابتلای خود شد و به سجده افتاد و پس از چهل روز گریه کردن آمرزیده شد. در برخی گزارش‌ها، به نقل از افرادی مانند وهب ابن منبه، به جزئیات بیشتری از این داستان اشاره شده است. فرمان خداوند به داود(ع) برای رفتن بر سر قبر اوریا، برای حلالیت‌طلبی از وی و توبه کردن، وعده خداوند به آن حضرت مبنی بر آمرزش وی و جلب رضایت اوریا، با دادن بهشت به او، گریه کردن داود(ع) به مدت سی سال، پس از توبه در بیابان‌ها و همراهی و هم‌نوایی انواع حیوانات با وی و عبادت و زهدگرایی شدید وی، پس از این حادثه از این نمونه است. حتی برخی منابع، دعاهایی را که حضرت داود(ع) هنگام استغفار بر زبان جاری می‌ساخت، به شکل مبسوط گزارش کرده‌اند
نقد و بررسی روایت اول
کلمات کلیدی :
